ZAPISKI MUZYCZNE i inne, nudnawe, publikowane od czasu do czasu, bez ilustracji i znajomości zasad języka polskiego, tworzone dla przyjemności własnej autora

Marian Przybylski Strzelnianie odznaczeni Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym 1918-1919 (Parafia Rzymsko-Katolicka pw. Świętej Trójcy w Strzelnie i Towarzystwo Miłośników Miasta Strzelna, Strzelno 2018)

Marian Przybylski: […] udało się dotrzeć do ogromnej bazy o powstańcach wielkopolskich i ich szlaku bojowym z lat 1914-1920. Tą bazą są dokumenty zawierające uzasadnienia do wniosków o odznaczenie strzelnian Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, znajdujące się w Archiwum Prezydenta RP. Ich opracowaniem zajął się zespół członków Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego „Gniazdo”. W gronie osób indeksujących powstańcze biogramy byłem również ja (strona 8).
[…] [Strzelnianie, czyli ci], którzy urodzili się i zamieszkiwali dwie gminy byłego powiatu strzeleńskiego, Strzelno-Północ i Strzelno-Południe oraz samo Strzelno […]. Warunkiem ich uwzględnienia było branie udziału w oswobodzeniu naszego miasta i najbliższej okolicy, ewentualnie uczestnictwo w strzeleńskim lub młyńskim oddziale powstańczym, a także w kompaniach strzeleńskich Batalionu Nadgoplańskiego i Szwadronu Nadgoplańskiego. Uwzględniłem także osoby, które urodziły się w Strzelnie i w miejscowościach naszej gminy, a zamieszkały i walczyły w powstaniu poza granicami byłego powiatu strzeleńskiego. Są tu również biogramy powstańców, którzy walczyli na obszarze Wielkopolski, a po powstaniu, czy po II wojnie światowej zamieszkali w Strzelnie lub na obszarze współczesnej gminy (strona 9).
Koncept dobry, nie budzący żadnych zastrzeżeń – w jednym miejscu zebrać strzelnian odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Książka dostarcza materiału do strzelneńskiego słownika biograficznego i przybliża sylwetki uczestników zrywu 1918-1919 związanych z naszą (jak ja już nie lubię tego określenia!) małą ojczyzną. Szczególnie ważny jest ów wątek powstańczy – dotąd skupialiśmy się na wałkowaniu tego, co się wydarzyło w Strzelnie 2 stycznia 1919 roku (jeden z przykładów tutaj), nie przykładając wagi do imiennej listy uczestników powstania.
W książce znalazło się 258 biogramów. Cztery spośród nich przybliżają sylwetki osób, które WKP nie otrzymały – z niewiadomych przyczyn wnioski o nadanie odznaczenia zostały odrzucone. Według autora byli to bohaterowie tamtych dni, którym odmówiono przyznania tego prestiżowego odznaczenia (strona 31).
Należy pamiętać, że „odznaczeni WKP” nie oznacza – „wszyscy strzelnianie uczestniczący w powstaniu wielkopolskim”. Marian Przybylski: Władze ZBoWiD, jedynej dopuszczonej od 1949 r. organizacji kombatanckiej zrzeszającej m. in. Powstańców Wielkopolskich, przyjęły założenie występowania o odznaczenie Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym wyłącznie dla swoich członków (strona 36; WKP był przyznawany w latach 1957-1999 – ostatni strzelnianie zostali uhonorowani tym odznaczeniem w 1980 roku). To jest ciągle do zrobienia. Tak jak planowany już kilkanaście lat temu strzelneński słownik biograficzny (nie wiadomo, czy w końcu ktoś zdecyduje się zrealizować ten pomysł).
Stanisław Pawłowski – żołnierz armii niemieckiej, ciężko ranny w czasie działań wojennych w drugiej połowie 1917 roku, Leczony był w szpitalu wojskowym w Inowrocławiu, gdzie zastała go wieść o wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Dowiedziawszy się, że toczą się boje o Inowrocław, opuścił szpital na własną rękę i dołączył do kolegów z wójcińskiego oddziału powstańczego […]. Po oswobodzeniu miasta powrócił do szpitala na dalsze leczenie (strona 160). Franciszek Gręzicki – sześciokrotnie trafiony podczas próby rozstrzelania przez żołnierzy niemieckich, przeżył. Helena Michalak – łączniczka między Inowrocławiem a powstańcami w Mątwach i Kruszwicy, w walkach o Inowrocław zaopatrywała ich w żywność oraz pomagała rannym. Piętnastoletni Edmund Mierzwiński – 2 stycznia 1919 roku w Strzelnie rekwirował Niemcom broń. Szczepan Kowalski – po drugiej wojnie światowej kościelny i przewodnik po zabytkach na Wzgórzu św. Wojciecha w Strzelnie: był tym, który naprowadził naukowców na późniejsze odkrycia. To on wskazał pęknięcia ścian i filarów, pod którymi kryły się bezcenne kolumny romańskie, czy tympanon z portalem północnym (strona 125). Franciszek Ziółkowski – trzynastolatek, który „podczas Powstania Wielkopolskiego był woźnicą i łącznikiem pomiędzy oddziałami i sztabami powstańczymi pod Strzelnem i Inowrocławiem” (strona 211)…  Biogramy wychodzą poza udział w powstaniu oraz suche, skrótowe ramy cechujące słowniki, jednak czytane „od deski do deski” męczą powtarzanymi zdaniami (Uchwałą Rady Państwa nr: […] z dnia […] został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym 1918-1919 za czynny udział z bronią w ręku w Powstaniu Wielkopolskim – 254 razy) i informacjami (na przykład, że walki o Inowrocław były krwawe oraz że Pułk Grenadierów Kujawskich został przekształcony w 5. Pułk Strzelców Wielkopolskich, a ten z kolei w 59. Pułk Piechoty Wielkopolskiej). Zgaduję, że zadziało się tak, ponieważ została przyjęta zasada, iż z tej publikacji należy korzystać właśnie jak ze słownika. Ale to i tak do końca nie tłumaczy owych powtórek. Nie potrafię też odgadnąć, dlaczego w kilku biogramach członków oddziału z Wójcina, jaki wyruszył do objętego walkami Strzelna, autor zdecydował się zacytować te same słowa ks. Feliksa Skrzypińskiego, w kilku innych tylko odnotował, że ks. Skrzypiński przemówił do powstańców, a w pozostałych w ogóle nie wspomniał o tym fakcie.
Życiorysy strzelnian poprzedzają rozdziały Strzelno w Powstaniu Wielkopolskim i Wielkopolski Krzyż Powstańczy. W pierwszym zostały przybliżone: działalność niepodległościowa mieszkańców powiatu strzeleńskiego począwszy od lata 1918 roku, przebieg walk w Strzelnie oraz związana z powstaniem aktywność na wspomnianym terenie po 2 stycznia 1919 roku. Drugi autor poświęcił odznaczeniom nadawanym za udział w powstaniu, ze szczególnym uwzględnieniem WKP. Całość okraszono częścią zatytułowaną Wkładka zdjęcia (w bardzo dobrej jakości).

PS Pan Marian jest też autorem książki Mogilnianie odznaczeni Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym 1918-1919 (Mogileński Dom Kultury, Mogilno 2018).

Jan Harasimowicz (Wydawnictwo Farmapress, Warszawa 2018)

Czy to było w Aptece Romańskiej? A może w pomieszczeniu przy Rynku?
Pan Jan – od zawsze znany mi jako „Magister” – jeżeli uznał, że jest
bardziej efektywny lek, to chyba nigdy nie bał się prostować
przyniesionej recepty. Bywało tak, że nie szło się do lekarza (i to
nie była moja decyzja), a właśnie prosto do apteki. Nie przypominam
sobie, żebym kiedykolwiek się nie wykurował.
A sama apteka? Największe wrażenie robiły płaskorzeźby poukładane na
półkach z towarem, gdzieś wysoko, na styku ścian i sufitu. W lekkim
półmroku, bez kolorów (trzeba zaznaczyć, że w tamtych czasach
wnętrza aptek były bardziej w klimacie wieków minionych), niewyraźne
z perspektywy bardzo młodego klienta, co to lubił wyjadać Vibovit
prosto z saszetki. Trochę straszyły, bardziej jednak rozpalały
wyobraźnię.
Nie będzie przesady w stwierdzeniu, że jestem z pokolenia, któremu
„apteka” zawsze będzie się kojarzyć ze słowami „Magister” i
„płaskorzeźba”.
Dzisiaj zapakowanego w pudełko z nadrukowanym zdjęciem uśmiechniętej dziewczynki (a może to był chłopiec?) Vibovitu już bym nie chciał wyjadać. A urok tamtych aptek skończył się wraz z kolejną RP – atakują kolorowymi specyfikami na wszystko. Prace pana Jana? Ponad czterdzieści płaskorzeźb mam w domu. Na kredowym papierze, większość w rozmiarze pozwalającym się cieszyć detalami. Za sprawą Wydawnictwa Farmapress mogę do nich wracać, kiedy tylko mi się zachce.
Małgorzata Tafil-Klawe: Oto aptekarz zakonnik trzyma w dłoniach
słoik i w starej księdze szuka informacji o działaniu specyfiku,
który tam jest przechowywany. W drewnianej balii odbywają się
zabiegi higieniczne. Realizm działania środków wymiotnych nie
pozostawia wątpliwości co do ich skuteczności, a średniowieczny
chirurg nastawia uszkodzony nadgarstek z głębokim skupieniem na
twarzy. W tygielkach warzą się mikstury, pracują destylarki i
niemalże słychać uderzenia pistli w moździerzach. W kąciku
przycupnął kronikarz, w skupieniu wodząc dłonią po kartach księgi.
Znajdziemy też hipochondryka obstawionego medykamentami, dwóch
uśmiechniętych obżartuchów przy zastawionym stole, zielarki z
pełnymi koszami, pracujących przy żarnach, wychudzoną postać w
łóżku. Możemy także uczestniczyć w zabiegu amputacji kończyny przy
użyciu narzędzi ślusarskich. I smutno, i tragicznie, i czasem
zabawnie, na pewno pracowicie, jak w życiu… (strona 5). Najstarsza z zamieszczonych praz pochodzi z 1983 roku, są też pojedyncze z lat 1990, 2003, 2008 i 2009 oraz dwie z 2016 roku. Reszta to rok 2017. Album ukazał się w serii Galeria Farmapress. Malarstwo – grafika – rzeźba – fotografia.