Kwiecień 2019 roku.
Zdjęcie#11
„Rodzina ze Strzelna. Szkice i opowieści”
Rodzina ze Strzelna. Szkice i opowieści – książka dostępna tutaj.
O HANASZACH, NIE TYLKO ZE STRZELNA
Hanasz Marian, Rodzina ze Strzelna. Szkice i opowieści, Warszawa 2017
Marian Hanasz postanowił przedstawić dzieje swojej rodziny: Moja siostrzenica spytała mnie o jakieś szczegóły z życia Rodziny, chodziło o mojego dawno nieżyjącego Ojca. Zacząłem szukać, znajdowałem nowe wiadomości, korygowałem rodzinne legendy, zdobywałem informacje o innych członkach Rodziny. W pewnej chwili wydało mi się niezbędne osadzenie ich w świecie, w którym żyli, sądzę, że jakoś wyjaśniało to ich zachowanie (np. dlaczego ktoś ze Strzelna ożenił się w Zbarażu). Wypełnianie luk między wątkami wymagało poszukiwań archiwalnych, niezbędna okazała się weryfikacja znanych relacji. Początkowo miała to być jedna z rodzinnych „Czerwonych książeczek”, które dla potrzeb rodzinnych wy dawałem w liczbie 10 – 20 egzemplarzy (niektóre wymieniam w „Źródłach”). W pewnej chwili stało się to zbyt obszerne i wtedy zacząłem myśleć o wydaniu książki.
Pisanie Rodziny ze Strzelna zajęło około 5 lat, kolejne 2 – szukanie wydawcy. Marian Hanasz: Uważam bowiem, że o wartości pracy decyduje to, ile ktoś jest gotów za nią zapłacić. No ale nikogo takiego nie znalazłem, więc stało się inaczej. Własnym sumptem wydrukował 250 ręcznie numerowanych egzemplarzy. Książki nie można kupić, zainteresowanych odsyłam do strzelneńskiej Miejskiej Biblioteki Publicznej albo do autora, który 23 września będzie w Strzelnie.
Dlaczego Rodzinę ze Strzelna warto przeczytać? Pan Marian nie stworzył peanu na cześć rodzeństwa, rodziców, ciotek, wujów czy dziadków. Szkoła, studia, służba wojskowa, kariera, biznes, działalność na rzecz wolnego kraju ojczystego, domowe zacisze, kredyt hipoteczny, choroba, nieuczciwość, nieślubne dziecko, samobójstwo, wizja bankructwa, rozwód. To wszystko tu jest. Hanaszowie, zwyczajna Rodzina ze Strzelna.
Solidna, budząca uznanie baza źródłowa i bardziej popularne niż naukowe ujęcie tematu, to atuty tej książki. Pan Marian potrafi zainteresować czytelnika losami swoich krewnych, naszą wiedzę na temat Strzelna wzbogaca o nowe fakty, może sprowokować do dyskusji (Józef Hanasz i powstanie wielkopolskie na Kujawach). A kiedy zaczyna odkrywać przed czytelnikiem historię Hanaszów, którą już mógł zapamiętać, robi się jeszcze ciekawiej, ponieważ wygrzebane z archiwów czy relacji rodzinnych fakty zaczynają się przeplatać z jego wspomnieniami. Szczególnie zyskały na tym opis życia rodziny znanego poznańskiego lekarza w okresie międzywojnia a i zawieruchy wojennej 1939-1945 (rzuciła ich do Warszawy):
Wiele panujących w tym domu zwyczajów wydaje się dziś tak niezwykłych, że warto im poświęcić chwilę uwagi. Na przykład to, że co rano przychodził fryzjerczyk i golił Bolesława [ojciec pana Mariana]. Odbywało się to – nie wiadomo czemu – w „stołowym” czyli w jadalni. Bolesław w tym czasie czytał gazetę, a „golarz” mydlił mu i skrobał brzytwą twarz, obcierając pianę o palec, a potem w poufałym geście łapał za nos, by naciągnąć skórę (strona 290);
Godziny obiadu i kolacji były stałe i święte. O wpół do drugiej cała rodzina czekała w „stołowym”, każdy za swoim krzesłem, czekając na pana domu. Przy kredensie stała pokojówka w białym fartuszku i białym „czółku”, która podawała potrawy. Po wejściu ojca odmawiano modlitwę i wtedy wszyscy siadali. Rodzice rozmawiali między sobą przy stole po niemiecku lub francusku. Dzieci i służba nie musiały wiedzieć, o czym mówią (strona 291);
W dniu swoich imienin ojciec rano przyjmował życzenia zasiadając na swoim stałym miejscu w „stołowym”. Dzieci podchodziły kolejno według starszeństwa (nazywało się to dziwnie: „po starszemu na gałąź”), każde recytowało swój wiersz i całowało solenizanta w rękę. Ani przy tej okazji, ani przy żadnej innej nie zdarzało się, by ojciec brał dzieci na kolana, nucił im piosenki lub z nimi rozmawiał. Podobny do groźnego Jowisza na chmurze, był instytucją. Od jego wyroków nie było odwołania (strona 294).
Marian Hanasz niejako „rozprawił” / „rozliczył” się ze znienawidzonym przez siebie PeeReLem (nowy ustrój nie tylko pozbawił Hanaszów możliwości powrotu do świata sprzed 1939 roku – pośrednio przyczynił się do śmierci ojca autora Rodziny ze Strzelna), starszym przypominając, a młodszym odmalowując pełne absurdu, głupoty, brutalności i szarzyzny czasy „komuny” (Moja „komuna” była czasem błogiego dzieciństwa, ale takie sukcesy pamiętam: „Osiągnęłam dziś wielki sukces: przytaszczyłam aż 15 rolek papieru toaletowego!” (10 09 1983) – fragment dziennika Heleny, matki Mariana Hanasza; strona 495. A gdzie między innymi się wystawało ów papier? U zbiegu dzisiejszych Św. Ducha i Ścianki w Strzelnie, czyli przed sklepem mieszczącym się w domu od wielu, wielu lat należącym do rodziny Hanaszów). Tutaj jednak proporcje zostały zachwiane – za często bohaterów książki w tekście po prostu brakuje. Podobnie w części o nauce w pruskiej szkole i udziału przedstawicieli Rodziny ze Strzelna w pierwszej wojnie światowej (w tym przypadku za ten stan rzeczy zapewne odpowiada brak materiału źródłowego) oraz we fragmencie poświęconym wydarzeniom poprzedzającym wybuch powstania warszawskiego (zamiarem autora było wyrażenie swojego zdania na temat zasadności rozpoczęcia tego zrywu powstańczego, zaakcentowane już tytułem podrozdziału – Za pięć dwunasta; Marian Hanasz: To, co piszę o dniach przed Powstaniem Warszawskim, do niedawna było nie do wyrażenia w moim kręgu towarzyskim, dziś ludzie się na to odważają).
„HANASZOWIE DLA STRZELNA”
Hanaszowie dla Strzelna – oto hasło przewodnie pierwszego dnia tegorocznych Europejskich Dni Dziedzictwa w Strzelnie. Spotkanie z przedstawicielami rodziny Hanaszów odbyło się 23 września w jednej z sal Urzędu Miejskiego.
Prof. dr hab. Michał Hanasz mówił o zjawisku interferometrii, interferometrze oraz detekcji fal grawitacyjnych (Od interferometru Michelsona do detekcji fal grawitacyjnych). Zaczął od zaprezentowania sylwetki Alberta Abrahama Michelsona i okazało się, że w kręgach naukowych nazwisko urodzonego w Strzelnie noblisty najczęściej wymawia się z amerykańska, czyli… „Majkelson”.
Zapowiadana w materiałach informacyjnych przerwa na muzykę to występ zespołu Poturba. Mirosław Marczyński (kontrabas), Andrzej Kortas (śpiew, klarnet) i Piotr Barczak (śpiew, puzon, akordeon, s krzypce) zagrali na kujawską i „mniejszościową” nutę. Między innymi było coś z Oskara Kolberga, a także muzyka nawiązująca do mniejszości żydowskiej i ukraińskiej, obecnych w dziejach Strzelna. Jak zawsze u Poturby profesjonalizm szedł w parze z inwencją twórczą.
Punktem kulminacyjnym była prezentacja książki Mariana Hanasza. Wystąpienie autora poprzedził Wiesław Woźnica z Miejskiej Biblioteki Publicznej w Strzelnie, który recenzując Rodzinę ze Strzelna, powiedział między innymi: Jestem naprawdę pod wrażeniem tego, co tu przeczytałem. Na koniec egzemplarze książek powędrowały do obecnych na spotkaniu przedstawicieli szkół z terenu gminy Strzelno. Niestety, nie wszystkie szkoły odpowiedziały na zaproszenie autora. Hasło Hanaszowie dla Strzelna nie wzbudziło też dużego zainteresowania wśród mieszkańców naszego regionu – prawie połowa uczestników wczorajszego spotkania to byli Hanaszowie, którzy do Strzelna zjechali z różnych części Polski.
Hasło#3
JEDEN «w Polsce używane w celu ukrycia tożsamości źródła informacji albo w sytuacji, kiedy używający tego określenia chce uzyskać informacje od innych lub wprowadzić do obiegu mniej lub bardziej zgodnego z prawdą „niusa” (na przykład: „Jeden mi mówił…”, „Słyszałem od jednego…”, „Widziałem, jak jeden…”); znane także w wersji „jedyn”; popularność – porównywalna ze sformułowaniem „statystyczny Kowalski”»
Henry No Hurry w Kruszwicy
Przez ponad godzinę uwijał się pomiędzy gitarami, ukulele, mikrofonem (a raczej – mikrofonami) i „zapętlaniem” swojego wokalu i grania.
Sobota wieczór, u znajomych w domu
HAUSE GIGS to nowa, nieznana jeszcze przez wielu forma obcowania z muzyką, z twórcami, których na co dzień próżno szukać w rozgłośniach radiowych czy stacjach telewizyjnych. Od jakiegoś czasu tych mało popularnych artystów z Polski i ze świata można usłyszeć w zaciszu własnego mieszkania. W domowych kapciach, przy lampce wina, kubku herbaty bądź kawy. To pomysł Bartka „Borówki” Borowicza z Krakowa, dziennikarza, menedżera i wydawcy, założyciela agencji Borówka Music, której przyświeca jakże wymowne motto: „Nie szukamy dziur w trasach, ale szukamy tras w dziurach”. Dzięki temu mieszkańcy niewielkich miast i miasteczek poznać mogą wspaniałą twórczość […] godnych uwagi artystów.
Między innymi taką informację Ania i Artur dołączyli do zaproszenia na koncert Wawrzyńca Jana Dąbrowskiego, jednej trzeciej bardzo przez nich cenionego zespołu Henry David’s GUN, występującego solo pod pseudonimem Henry No Hurry.
[…] zasada „hausgigowa” – nawiązując trochę do takich tradycji ulicznych – polega na tym, że za chwilę podam pierwszej osobie kapelusz i będę prosił, aby ta osoba puściła ten kapelusz w ruch, trochę jak tacę w kościele. Wysłuchaliście prawie całego koncertu Henry No Hurry i wiecie, mniej więcej, czego się po tej muzyce spodziewać. Jeżeli bawiliście się dobrze i miło spędziliście czas, to wrzućcie, proszę, do kapelusza tyle ile czujecie, że chcecie wrzucić. Jeśli to w ogóle nie wasza bajka, to… to też się cieszę, że byliście i nie wrzucajcie nic, też jest OK. Pieniądze z tego kapelusza idą na paliwo, na żarcie w trasie, na wszystko, co jest ponad i pozwala mi nadal robić to, co kocham.
To już Henry No Hurry, artysta, który 23 lutego, późnym wieczorem, zauroczył mnie swoją twórczością.
Przez ponad godzinę uwijał się pomiędzy gitarami, ukulele, mikrofonem (a raczej – mikrofonami) i „zapętlaniem” swojego wokalu i grania. „Uwijał się” to odpowiednie określenie, a jednak wszystko było właśnie takie niespieszne, klimatyczne. I okraszone odpowiednimi wizualizacjami autorstwa niejakiej Beaty Woźniak oraz słowem wprowadzającym do każdego utworu (z jednym polskim wyjątkiem – teksty w języku angielskim). Na przykład: Chciałbym się pożegnać utworem, który pierwotnie był listem – zamienił się w utwór. To jest pierwszy utwór na płycie, więc zacząłem końcem i kończę początkiem. I też wydźwięk tego utworu jest podobny, bo opowiada historię o ludziach, którzy kiedy się palą to się cieszą. Jak płoną trochę bardziej to się cieszą jeszcze bardziej, bo się dzieje. A jak płoną tak bardzo, że nie mogą wytrzymać z bólu i krzyczą, błagają, modlą się, żeby przestało, to przestaje. I wtedy modlą się, żeby żar we włosach znowu płonął (Constellations). Innym razem – nazwijmy to – duchowość mieszała się z dowcipnie podaną codziennością: W zeszłym roku grałem taką trasę, którą śmiało mogę określić trasą mojego życia. To była trasa po schroniskach górskich. Pamiętam, że jak ją planowaliśmy z moim menedżerem Bartkiem Borówką, to był ten moment, kiedy ja byłem w takiej górce i tak zadzwoniłem do niego, i z wypiekami na twarzy mówię: „Słuchaj, Bartek, mam wspaniały pomysł! W ogóle chyba tego nikt zrobił, zresztą, to nie ma żadnego znaczenia: będę jechał na motocyklu, będę miał ze sobą ukulele i będę grał po schroniskach górskich! Co ty na to?”. Bartek powiedział: „OK. Wiesz, że wyjdziesz maksymalnie na zero?” [ogólny śmiech]. Mówię: Daj spokój, robimy”. Zrobiliśmy, naprawdę było super. […] mówię o tym dlatego, że jadąc w trasę miałem takie przemyślenie, że życie każdego człowieka można właściwie przyrównać do takiej wędrówki na górę, na szczyt. I każdy, oczywiście, ma swoje przystanki po drodze, ale jak by to tak uśrednić, statystycznie, to pierwszym przystankiem mogłyby być, na przykład, dobre studia. Kolejnym przystankiem mógłby być fajny samochód, później mógłby być ładny dom, udana rodzina, fajne dzieci… I w trakcie życia, z tego, co zauważyłem – nie wszystkim, ale zdecydowanej większości – udaje się wszystko to odhaczyć. I dochodzą na ten szczyt… No właśnie, i co dalej? Gdzie wyżej? I wtedy zaczyna się chyba najciekawsza część podróży – podróż już nie w więcej, nie w wyżej, a w mniej. Dokładnie to przydarzyło się bohaterowi kolejnego utworu, który prowadzi samochód nocą i traci przytomność na dziesięć sekund. Jest oczywiste, że czas nie istnieje, a nawet jeżeli istnieje to jest względny, więc przez te dziesięć sekund trafia na olbrzymią pustynię i na tej pustyni rozpoczyna czterdziestodniowy post. I to jest najlepsza rzecz, jaka może mu się przytrafić, bo jego największym problemem życiowym było to, że on wszystko miał… (Fainted for 10 Seconds).
W jednym z owych wprowadzeń do utworu Henry No Hurry wspomniał sytuację, w czasie której swoją twórczość określił mianem indie folk. A co tak naprawdę proponuje Wawrzyniec Jan Dąbrowski w ramach swoich solowych wojaży? Trudne pytanie. Folk? Może być, ale nie ten z radiowej Dwójki. Na pewno poczułem w tym Stany Zjednoczone, a kiedy na koniec, zupełnie bez prądu, zaśpiewał i zagrał tylko na ukulele, też Wielką Brytanię. Z Kruszwicy przywiozłem świeżutki album artysty, zatytułowany The Calving Of Inner Glaciers – sam jestem ciekaw wrażeń z perspektywy własnej kanapy.
Ania i Artur planują kolejne „hausgigowe” spotkania. Jeżeli zaproszą, wybiorę się, ponieważ taka forma bardzo mi pasuje – przede wszystkim jest kameralnie, a koncerty w takim wydaniu lubię najbardziej. Ale u siebie w domu czegoś takiego na pewno nie zrobię, nawet jeżeli zebrałbym samych znajomych (co, w moim przypadku, byłoby trudne, bo założenie tych koncertów jest takie, że musi być około trzydziestu osób, he, he). Jeżeli w Kruszwicy zmroziło mnie, kiedy zobaczyłem, że na sprzęcie do odtwarzania muzyki stoi projektor multimedialny, jedna z obecnych w pomieszczeniu osób na kolumnie głośnikowej położyła kieliszek do wina, a półki z kolekcją płyt były na wyciągnięcie ręki wszystkich, to co by się zadziało ze mną w pokoju, w którym właśnie teraz siedzę? Zawał murowany…
Zdjęcie#10
Luty 2019 roku. Wykonane w trybie Scena: MagiQ, czyli podpicowywanie zdjęcia nie za pomocą programu komputerowego, a już w aparacie fotograficznym. Różnica taka, że aparat podpicowuje po swojemu.
Zdjęcie#9
Szósty dzień lutego 2019 roku.
Jonathan Bree „Sleepwalking”
Po prostu „sleepwalking”.
(2018, Lil’ Chief Records)
Jonathan Bree? Artysta z Nowej Zelandii, ze sporym dorobkiem; w ubiegłym roku wystąpił w Gdańsku, w tym roku będzie w Warszawie. Szczegóły proszę sobie wyguglować.
Sleepwalking. Zachwyceni powinni być ci, którzy przejawiają skłonności do nurzania się w marzeniach lub popadania w melancholię. Tak zwany electropop, tu w bardziej nastrojowej odsłonie (pewnie jest na to osobna etykieta), miesza się z rozmytym, onirycznym obliczem post rocka. Do tego Jonathan Bree czaruje swoim głosem niczym Lee Hazlewood, jest równie oryginalny i… wokalnie może się kojarzyć właśnie z panem Lee.
Sleepwalking, czyli lunatyzm, somnambulizm (Wielki słownik angielsko-polski. English – Polish Dictionary, Warszawa 2014); lunatyzm – chodzenie lub wykonywanie różnych czynności w stanie głębokiego snu; somnambulizm – stan zbliżony do snu, w którym człowiek nieświadomie wykonuje różne czynności (Słownik języka polskiego PWN, Warszawa 2011). Lepiej tego albumu nie można było zatytułować.
Zdjęcie#8
Zrobione w końcu stycznia 2019 roku.
Marian Przybylski „Strzelnianie odznaczeni Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym 1918-1919”
Koncept dobry, nie budzący żadnych zastrzeżeń – w jednym miejscu zebrać strzelnian odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym.
Marian Przybylski Strzelnianie odznaczeni Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym 1918-1919 (Parafia Rzymsko-Katolicka pw. Świętej Trójcy w Strzelnie i Towarzystwo Miłośników Miasta Strzelna, Strzelno 2018)
Marian Przybylski: […] udało się dotrzeć do ogromnej bazy o powstańcach wielkopolskich i ich szlaku bojowym z lat 1914-1920. Tą bazą są dokumenty zawierające uzasadnienia do wniosków o odznaczenie strzelnian Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, znajdujące się w Archiwum Prezydenta RP. Ich opracowaniem zajął się zespół członków Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego „Gniazdo”. W gronie osób indeksujących powstańcze biogramy byłem również ja (strona 8).
[…] [Strzelnianie, czyli ci], którzy urodzili się i zamieszkiwali dwie gminy byłego powiatu strzeleńskiego, Strzelno-Północ i Strzelno-Południe oraz samo Strzelno […]. Warunkiem ich uwzględnienia było branie udziału w oswobodzeniu naszego miasta i najbliższej okolicy, ewentualnie uczestnictwo w strzeleńskim lub młyńskim oddziale powstańczym, a także w kompaniach strzeleńskich Batalionu Nadgoplańskiego i Szwadronu Nadgoplańskiego. Uwzględniłem także osoby, które urodziły się w Strzelnie i w miejscowościach naszej gminy, a zamieszkały i walczyły w powstaniu poza granicami byłego powiatu strzeleńskiego. Są tu również biogramy powstańców, którzy walczyli na obszarze Wielkopolski, a po powstaniu, czy po II wojnie światowej zamieszkali w Strzelnie lub na obszarze współczesnej gminy (strona 9).
Koncept dobry, nie budzący żadnych zastrzeżeń – w jednym miejscu zebrać strzelnian odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Książka dostarcza materiału do strzelneńskiego słownika biograficznego i przybliża sylwetki uczestników zrywu 1918-1919 związanych z naszą (jak ja już nie lubię tego określenia!) małą ojczyzną. Szczególnie ważny jest ów wątek powstańczy – dotąd skupialiśmy się na wałkowaniu tego, co się wydarzyło w Strzelnie 2 stycznia 1919 roku (jeden z przykładów tutaj), nie przykładając wagi do imiennej listy uczestników powstania.
W książce znalazło się 258 biogramów. Cztery spośród nich przybliżają sylwetki osób, które WKP nie otrzymały – z niewiadomych przyczyn wnioski o nadanie odznaczenia zostały odrzucone. Według autora byli to bohaterowie tamtych dni, którym odmówiono przyznania tego prestiżowego odznaczenia (strona 31).
Należy pamiętać, że „odznaczeni WKP” nie oznacza – „wszyscy strzelnianie uczestniczący w powstaniu wielkopolskim”. Marian Przybylski: Władze ZBoWiD, jedynej dopuszczonej od 1949 r. organizacji kombatanckiej zrzeszającej m. in. Powstańców Wielkopolskich, przyjęły założenie występowania o odznaczenie Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym wyłącznie dla swoich członków (strona 36; WKP był przyznawany w latach 1957-1999 – ostatni strzelnianie zostali uhonorowani tym odznaczeniem w 1980 roku). To jest ciągle do zrobienia. Tak jak planowany już kilkanaście lat temu strzelneński słownik biograficzny (nie wiadomo, czy w końcu ktoś zdecyduje się zrealizować ten pomysł).
Stanisław Pawłowski – żołnierz armii niemieckiej, ciężko ranny w czasie działań wojennych w drugiej połowie 1917 roku, Leczony był w szpitalu wojskowym w Inowrocławiu, gdzie zastała go wieść o wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Dowiedziawszy się, że toczą się boje o Inowrocław, opuścił szpital na własną rękę i dołączył do kolegów z wójcińskiego oddziału powstańczego […]. Po oswobodzeniu miasta powrócił do szpitala na dalsze leczenie (strona 160). Franciszek Gręzicki – sześciokrotnie trafiony podczas próby rozstrzelania przez żołnierzy niemieckich, przeżył. Helena Michalak – łączniczka między Inowrocławiem a powstańcami w Mątwach i Kruszwicy, w walkach o Inowrocław zaopatrywała ich w żywność oraz pomagała rannym. Piętnastoletni Edmund Mierzwiński – 2 stycznia 1919 roku w Strzelnie rekwirował Niemcom broń. Szczepan Kowalski – po drugiej wojnie światowej kościelny i przewodnik po zabytkach na Wzgórzu św. Wojciecha w Strzelnie: był tym, który naprowadził naukowców na późniejsze odkrycia. To on wskazał pęknięcia ścian i filarów, pod którymi kryły się bezcenne kolumny romańskie, czy tympanon z portalem północnym (strona 125). Franciszek Ziółkowski – trzynastolatek, który „podczas Powstania Wielkopolskiego był woźnicą i łącznikiem pomiędzy oddziałami i sztabami powstańczymi pod Strzelnem i Inowrocławiem” (strona 211)… Biogramy wychodzą poza udział w powstaniu oraz suche, skrótowe ramy cechujące słowniki, jednak czytane „od deski do deski” męczą powtarzanymi zdaniami (Uchwałą Rady Państwa nr: […] z dnia […] został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym 1918-1919 za czynny udział z bronią w ręku w Powstaniu Wielkopolskim – 254 razy) i informacjami (na przykład, że walki o Inowrocław były krwawe oraz że Pułk Grenadierów Kujawskich został przekształcony w 5. Pułk Strzelców Wielkopolskich, a ten z kolei w 59. Pułk Piechoty Wielkopolskiej). Zgaduję, że zadziało się tak, ponieważ została przyjęta zasada, iż z tej publikacji należy korzystać właśnie jak ze słownika. Ale to i tak do końca nie tłumaczy owych powtórek. Nie potrafię też odgadnąć, dlaczego w kilku biogramach członków oddziału z Wójcina, jaki wyruszył do objętego walkami Strzelna, autor zdecydował się zacytować te same słowa ks. Feliksa Skrzypińskiego, w kilku innych tylko odnotował, że ks. Skrzypiński przemówił do powstańców, a w pozostałych w ogóle nie wspomniał o tym fakcie.
Życiorysy strzelnian poprzedzają rozdziały Strzelno w Powstaniu Wielkopolskim i Wielkopolski Krzyż Powstańczy. W pierwszym zostały przybliżone: działalność niepodległościowa mieszkańców powiatu strzeleńskiego począwszy od lata 1918 roku, przebieg walk w Strzelnie oraz związana z powstaniem aktywność na wspomnianym terenie po 2 stycznia 1919 roku. Drugi autor poświęcił odznaczeniom nadawanym za udział w powstaniu, ze szczególnym uwzględnieniem WKP. Całość okraszono częścią zatytułowaną Wkładka zdjęcia (w bardzo dobrej jakości).
PS Pan Marian jest też autorem książki Mogilnianie odznaczeni Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym 1918-1919 (Mogileński Dom Kultury, Mogilno 2018).
„Jan Harasimowicz”
Chirurg nastawiający nadgarstek, skuteczność środków wymiotnych,
hipochondryk, amputacja kończyny, zielarka, drewniana balia…
Jan Harasimowicz (Wydawnictwo Farmapress, Warszawa 2018)
Czy to było w Aptece Romańskiej? A może w pomieszczeniu przy Rynku?
Pan Jan – od zawsze znany mi jako „Magister” – jeżeli uznał, że jest
bardziej efektywny lek, to chyba nigdy nie bał się prostować
przyniesionej recepty. Bywało tak, że nie szło się do lekarza (i to
nie była moja decyzja), a właśnie prosto do apteki. Nie przypominam
sobie, żebym kiedykolwiek się nie wykurował.
A sama apteka? Największe wrażenie robiły płaskorzeźby poukładane na
półkach z towarem, gdzieś wysoko, na styku ścian i sufitu. W lekkim
półmroku, bez kolorów (trzeba zaznaczyć, że w tamtych czasach
wnętrza aptek były bardziej w klimacie wieków minionych), niewyraźne
z perspektywy bardzo młodego klienta, co to lubił wyjadać Vibovit
prosto z saszetki. Trochę straszyły, bardziej jednak rozpalały
wyobraźnię.
Nie będzie przesady w stwierdzeniu, że jestem z pokolenia, któremu
„apteka” zawsze będzie się kojarzyć ze słowami „Magister” i
„płaskorzeźba”.
Dzisiaj zapakowanego w pudełko z nadrukowanym zdjęciem uśmiechniętej dziewczynki (a może to był chłopiec?) Vibovitu już bym nie chciał wyjadać. A urok tamtych aptek skończył się wraz z kolejną RP – atakują kolorowymi specyfikami na wszystko. Prace pana Jana? Ponad czterdzieści płaskorzeźb mam w domu. Na kredowym papierze, większość w rozmiarze pozwalającym się cieszyć detalami. Za sprawą Wydawnictwa Farmapress mogę do nich wracać, kiedy tylko mi się zachce.
Małgorzata Tafil-Klawe: Oto aptekarz zakonnik trzyma w dłoniach
słoik i w starej księdze szuka informacji o działaniu specyfiku,
który tam jest przechowywany. W drewnianej balii odbywają się
zabiegi higieniczne. Realizm działania środków wymiotnych nie
pozostawia wątpliwości co do ich skuteczności, a średniowieczny
chirurg nastawia uszkodzony nadgarstek z głębokim skupieniem na
twarzy. W tygielkach warzą się mikstury, pracują destylarki i
niemalże słychać uderzenia pistli w moździerzach. W kąciku
przycupnął kronikarz, w skupieniu wodząc dłonią po kartach księgi.
Znajdziemy też hipochondryka obstawionego medykamentami, dwóch
uśmiechniętych obżartuchów przy zastawionym stole, zielarki z
pełnymi koszami, pracujących przy żarnach, wychudzoną postać w
łóżku. Możemy także uczestniczyć w zabiegu amputacji kończyny przy
użyciu narzędzi ślusarskich. I smutno, i tragicznie, i czasem
zabawnie, na pewno pracowicie, jak w życiu… (strona 5). Najstarsza z zamieszczonych praz pochodzi z 1983 roku, są też pojedyncze z lat 1990, 2003, 2008 i 2009 oraz dwie z 2016 roku. Reszta to rok 2017. Album ukazał się w serii Galeria Farmapress. Malarstwo – grafika – rzeźba – fotografia.
R.E.M. „Automatic For The People”
Jeszcze zbiór piosenek do filmu „Dirty Dancing” i serię „Namiętnie słuchane za młodu – posłuchane po latach” będzie można uznać za skompletowaną. Trafiły się gorzkie piguły, większość jednak nie straciła absolutnie nic ze swej siły rażenia. Na przykład R.E.M. .
Pierwsza wkładka w moim pierwszym Tylko Rocku to właśnie R.E.M. . W tym samym czasie w radiu musiałem usłyszeć Drive, Man On The Moon lub Everybody Hurts, ponieważ wszystko działo się kilka miesięcy po wydaniu płyty, a wymienione utwory napędzały jej popularność. To chyba jednak Drive sprawił, że kasetę kupiłem. Niewesołość zawsze była u mnie w cenie, a w tym utworze i dzisiaj jest jej najwięcej.
„W tym czasie bardzo dużo myślałem o śmierci” – Michael Stipe tłumaczy dziś, dlaczego większość tekstów na albumie jest mroczna, introspekcyjna, często poświęcona zagadnieniom ostatecznym (Jordan Babula, Demontaż: R.E.M.: Automatic For The People, Teraz Rock, luty 2018). Do tego odpowiednia oprawa muzyczna – stonowana, refleksyjna; akustyczna, trochę surowa (jako wyjątki można potraktować The Sidewinder Sleeps Tonite, Man On The Moon oraz najbardziej zadziorny i głośny Ignoreland); z orkiestrowymi aranżacjami w Drive, Everybody Hurts, The Sidewinder Sleeps Tonite i Nightswimming (autor: John Paul Jones). Grzesiek Kszczotek: To bardzo spokojna, cicha i wciągająca płyta (R.E.M. płyty, Tylko Rock, styczeń 1993, strona 33). Zdecydowanie na wieczór.
Zdjęcie#7
Lampki na choince przed budynkiem użyteczności publicznej = szósty wieczór stycznia + wyłączona lampa błyskowa + odpowiednio dobrane szybkość migawki oraz wartość przesłony
Zdjęcie#6
Karolina Cicha & Elżbieta Rojek „Jeden – wiele”
Karolina Cicha & Elżbieta Rojek Jeden – wiele (2018, dystrybucja: Universal Music Polska)
karolinacicha.eu*: Jest to materiał bliski stylistycznie muzyce folkowej, z charakterystycznym brzmieniem instrumentów etnicznych […], z muzyką czasem ekstatyczną, czasem kontemplacyjną a nierzadko bliską rytuału czy obrzędu.
Obrzędowość znana z twórczości Dead Can Dance i muzyka Orientu. Siłę rażenia potęguje bogactwo języków: rosyjski, polski, staroniemiecki, cerkiewnosłowiański, farsi, arabski, greka, jidysz, esperanto, łacina, hebrajski. Na początku padły też nazwy Kapela Ze Wsi Warszawa i The Ukrainians (po lekturze Retromanii czuję potrzebę tłumaczenia się – od skojarzeń nie potrafię się uwolnić), ale nie wytrzymały próby czasu. Chociaż mógłbym się uprzeć i napisać, że te grupy z Jeden – wiele łączy miejsce.
karolinacicha.eu*: […] to zbiór najradośniejszych i najjaśniejszych pieśni, które można usłyszeć w świątyniach na Podlasiu, gdzie od wieków współegzystują obok siebie różne religijne tradycje. Karolina Cicha**: To moje Podlasie mnie niesamowicie inspiruje cały czas. […] Zawsze […] mnie korciło, żeby pójść jeszcze głębiej, w […] duchowość tego pogranicza naszego.
Piętnaście utworów, prawie pięćdziesiąt minut muzyki. Obok siebie między innymi: Strannik – prawosławna pieśń pielgrzymkowa, O Tiebie radujetsia – Maryjna pieśń staroobrzędowców, Al-Fatiha – Najczęściej odmawiana modlitwa muzułmańska, Sznirele perele – tradycyjna mesjańska pieśń żydowska i zaczerpnięte z Biblii – Exomologiste, Psalm 136 i Gloria.
Karolina Cicha**: […] muzyka jest takim językiem, który jest w stanie połączyć […] różnice doktrynalne, które my słyszymy w słowach, które znamy […] z kodeksów, […] niekiedy z różnic obyczajów […]. I to jest po prostu cudowność muzyki […].
Karolina Cicha (śpiew, akordeon, fortepian, looper, sampler perkusyjny), Elżbieta Rojek (śpiew, harmonium), Karolina Matuszkiewicz (śpiew, kemancze, idel płocka, suka biłgorajska, kobyz), Mateusz Szemraj (ud, rubab) i Patrycja Napierała (instrumenty perkusyjne) – stworzyli dzieło, które dla wielu z nas może być zaczątkiem ekumenicznego postrzegania świata.
* http://karolinacicha.eu/sklep/jeden-wiele-2018/ – tutaj też dostępne tłumaczenia tekstów (wynotowane 28.12.2018 roku)
** Audycja Folk Off z 26.12.2018 roku w radiowej Czwórce: https://www.polskieradio.pl/10/214/Artykul/2237731 (wynotowane 28.12.2018 roku)
Wierszoklet#4
EKOKLET [GRUDZIEŃ 2018]
Aura – figlarka,
dzisiaj furiatka (z naszej woli),
niszczona brakiem czynów
i potokiem mowy:
jesień latem zdobi,
zimę wiosną przystraja,
nadmiarem słońca słodzi.
A konsument,
głupi od zarania,
jej ciepłem sumienie gasi,
chwilami normalności czujność osłabia.
Zdjęcie#5
Zdjęcie nr 3 – wrzesień, pozostałe – grudzień 2018 roku.
Zdjęcie#4
* niepotrzebne skreślić
Bardzo ważne popołudnie
Powstanie wielkopolskie to kawałek historii Polski, szczególnie ważny dla mieszkańców Wielkopolski i zachodniej części Kujaw. Nic więc dziwnego, że w przededniu setnej rocznicy wybuchu / wyzwolenia spod pruskiego zaboru / powrotu do Polski, o tym czynie zbrojnym się mówi i pisze.
Na temat tego, co działo się w Strzelnie (i na terenie powiatu strzelińskiego) na przełomie 1918 i 1919 roku powstało kilka prac mniej lub bardziej naukowych, a także niezliczona ilość artykułów prasowych. Na przykład praca Zdzisława Grota, który stwierdził między innymi: Jeśli niewątpliwie za zbyt przesadzoną należy uważać relację „Dziennika Kujawskiego” że powstańcy „rozpoczęli z brawurą zdobywać dom za domem”, to niemniej stwierdzić trzeba, że była to pierwsza w pełnym znaczeniu walka w tym rejonie i pierwsze orężne zwycięstwo nad wrogiem (Wyzwolenie z niewoli pruskiej (1918 – 1919), [w:] Studia z dziejów ziemi mogileńskiej, pod redakcją Czesława Łuczaka, Poznań 1978, strona 597); Strzelno w powstaniu wielkopolskim 1918 – 1919 (Kazimierz Chudziński, Strzelno 1986), część monografii Strzelno pod pruskimi rządami (1815 – 1918) (Jerzy Kozłowski, Strzelno 2005), artykuł o powstańcach z Gniezna – Czesławie Plewińskim i Stanisławie Pachowiaku – którzy w wyniku odniesionych w Strzelnie ran zmarli 2 i 3 stycznia 1919 roku w tutejszym szpitalu („Słowianin”, Epizod powstańczy, Wieści ze Strzelna, numer 114 z 2010 roku), czy przedstawiony przez Mariana Hanasza w monografii Rodzina ze Strzelna. Szkice i opowieści (Warszawa 2017) spór komendanta Strzelna Józefa Hanasza z dowódcą oddziałów powstańczych, podporucznikiem Pawłem Cymsem.
W cytowanej już pracy, Zdzisław Grot, pisząc o licznych oddziałach biorących udział w wyzwalaniu Strzelna, stwierdził: Razem wziąwszy był to zespół raczej luźno działających sił powstańczych niż kierowanej grupy, typowy dla działań powstańczych w owych dniach walk o charakterze improwizacyjnym (strona 596-597). A mianowany 6 stycznia 1919 roku komendantem sztabu Straży Ludowej na powiat strzeliński Zygmunt Zakrzewski po latach wspominał: Ileż to dzielnych chłopaków zgłaszało się do mnie, aby zaciągnąć się do szeregu naszego. Wszystkie warstwy społeczne były reprezentowane – dwory, zagrody, miasta, robotnicy. Serce się radowało [,] widać zapał ogólny, tą chęć stanowczą wywalczenia wolności Ojczyźnie (Paweł Politowski, Stanisław Wyskota-Zakrzewski (1902-1986). „W drodze do domu”, Inowrocław 2017, strona 38). Takie było powstanie w początkowej fazie. Dosłownie każdy Polak, który mieszkał na terenie ziem objętych powstaniem, był powstańcem! Oto źródło licznie zachowanych relacji i wspomnień. Swoje dołożyła też przypadłość niejednego zwycięstwa – z każdą rocznicą uczestników zrywu 1918 – 1919 przybywało.
W 2016 roku napisałem: Ułożyć z nich najbliższy prawdzie przebieg walk w Strzelnie jest jednak sprawą niezwykle trudną. Czytając tę próbę odtworzenia tego, co 2 stycznia 1919 roku działo się w Strzelnie (która – absolutnie! – nie rości sobie prawa do uznania jej za jedyną słuszną wersję przebiegu walk) nietrudno zauważyć, że niektóre elementy tej „układanki” nie pasują do siebie, wręcz się wykluczają. A to nie wszystkie zachowane materiały – wykorzystałem tylko te, do których miałem dostęp (Nowy Horyzont. Hałas niszczy zdrowie, jednodniówka trzecia / 16.06.2016, strona 67-68). Nic się nie zmieniło (dzisiaj mógłbym chyba dodać – udało się uchwycić klimat tamtych dni).
To już trzecia taka układanka. Artykuł Gdy nadchodziła upragniona wolność (Album regionalny, dodatek do Gazety Pomorskiej z 12.01.2012 roku) został poskładany ze wspomnień Cieślewicza [9] oraz relacji Zakrzewskiego i Wojciechowskiego [1]. Niniejszy tekst to zmieniona i rozszerzona wersja pracy Wydarzyło się w Strzelnie dnia 2 stycznia 1919 roku z cytowanej jednodniówki Nowy Horyzont. Hałas niszczy zdrowie. Będą kolejne? Parafrazując Kazika (12 groszy), niedługo przyjdzie pora… 2 Stycznia w Strzelnie kontra Hedora…
PS Dla lepszego oglądu sprawy, czytelnik cofnie się do wydarzeń z końca grudnia 1918 roku (przy czym należy pamiętać, że to nie był początek działalności wspomnianej w tekście organizacji tajnej strzelińskiej), a na terenie powiatu strzelińskiego zostanie do 04.01.1919 roku (nie zapominając, że część strzelnian i mieszkańców powiatu przyłączyła się do oddziałów powstańczych, a byli też powstańcy – na przykład Stanisław Wyskota-Zakrzewski – dla których 2 stycznia stał się wstępem do zawodowej służby wojskowej. Czytaj dalej Bardzo ważne popołudnie
Simon Reynolds „Retromania. Jak popkultura żywi się własną przeszłością”
Simon Reynolds Retromania. Jak popkultura żywi się własną przeszłością (Kosmos Kosmos, Warszawa 2018)
Jeżeli macie lat 30+ i ciągle jesteście zadurzeni w muzyce popularnej, jest niemal pewne, że wcześniej czy później dopadnie was retromania. Bo z wiekiem każde pokolenie domaga się mitologizacji i archiwizacji muzyki własnej młodości (strona 77), a każdy gatunek muzyki osiąga kryzys wieku średniego, kiedy to dawne dni zaczynają pięknieć w porównaniu z teraźniejszością (strona 309).
Zdarzyło się wam, na przykład, kupić wypasione wydawnictwo wielopłytowe, z którego czwartej płyty nigdy nawet nie posłuchacie (strona 8) albo ściągnąć na dysk komputera tyle płyt, że już […] nie wystarcza nam czasu na ich rozpakowanie i odsłuchanie (strona 168)? Spokojnie, te wszystkie dziwactwa mieszczą się w normie. Znacznie gorzej z kondycją muzyki. Simon Reynolds nie pozostawia złudzeń: lata sześćdziesiąte – rytmiczny rock, folk rock, psychodelia, soul i początki ska; siedemdziesiąte – między innymi glam, heavy metal, funky i punk; osiemdziesiąte – rap, synth pop, gotyk i house; dziewięćdziesiąte – między innymi rave, grunge i rock alternatywny; pierwsze dziesięć lat XXI wieku* – Burzliwe dekady historii popu nacechowane były obfitością nowych subkultur i ogólnym wrażeniem pędu naprzód. Po roku 2000 zabrakło ruchów – i ruchu (strona 511).
Pitolenie wapniaka? W takim razie jak wytłumaczyć spektakularny sukces grupy Greta Van Fleet?
* Polskie wydanie Retromanii ukazało się siedem lat po premierze – ile z tego, co napisał Reynolds, szczególnie w części zatytułowanej „Teraz”, należałoby zaktualizować?
Zdjęcie#3
[…] niedopuszczalne stało się przepuszczanie przez jakikolwiek program komputerowy do obróbki zdjęć, kombinuję tylko tym, w co został wyposażony mój tani BenQ.
Październik i listopad roku 2018.
