ZAPISKI MUZYCZNE i inne, nudnawe, publikowane od czasu do czasu, bez ilustracji i znajomości zasad języka polskiego, tworzone dla przyjemności własnej autora

Marta Sztokfisz Pani od obiadów. Lucyna Ćwierczakiewiczowa. Historia życia (Wydawnictwo Literackie, 2018; 2019 – dodruk)

Córka kalwinistów Henrietty i Fryderyka Bachmanów. Miejsce zamieszkania (z jednym, krótkim wyjątkiem) – Warszawa. Szczęśliwa w drugim małżeństwie. Aktywna społecznie. Współpraca z czasopismami Bluszcz i Ster. Autorka książek: Jedyne praktyczne przepisy wszelkich zapasów spiżarnianych oraz pieczenia ciast (1858; W kolejnych wydaniach tytuł tej książki będzie ewoluował – strona 121), 365 obiadów za 5 złotych przez Autorkę Jedynych praktycznych przepisów Lucynę C. (1860; do roku 1901 dwadzieścia razy wznawiana), Kalendarz. Kolęda dla gospodyń (na lata od 1876 do 1899), Podarunek ślubny. Kurs gospodarstwa miejskiego i wiejskiego dla kobiet przez Autorkę 365 obiadów (1885), Listy humorystyczne w kwestyi kulinarnej tłómaczone z francuskiego przez Autorkę 365 obiadów ku pożytkowi właścicielek tychże oraz Listy o urządzeniu domu przez Lucynę Ćwierczakiewicz (ostatnie lata życia).
Lucyna Ćwierczakiewiczowa (1826 – 1901). Pragmatyczna, zasadnicza i racjonalna (strona 219). Niepokorna i niezależna. Swoją kulinarną pasję przekuła w popularność i majątek, czym – jak każdy człowiek sukcesu – wzbudzała podziw i zazdrość. Eliza Orzeszkowa: Kobieta ta z gatunku tych, którym nasi ojcowie dali miano „Herod Baba”. Oj, herod to jakich mało. Ruchliwa, krzykliwa, nieustraszona, gotowa zawsze do celów swych ludzi za gardło brać, albo im oczy wydrapać […]. Z drugiej strony jest to kobieta dobrego serca… Wszelkie kwesty, składki etc. są dla niej czem woda dla ryby. Pochwytuje z radością każdy pretekst do ruszania się, propagowania, kwestowania itp., przy czym łaje i na przemian, a bez różnicy płci, całuje ludzi i bierze od nich, co tylko chce, bo jedni ją szanują naprawdę, inni boją się jej (strona 209).
Takich życiorysów brakowało w programach moich szkół. Pani od obiadów to rzecz o tym, że bycie bohaterem narodowym i rozbuchane idee to nie mus, że warto realizować swoje pomysły na życie, że codzienność należy układać według własnych oczekiwań, a zarabianie pieniędzy to normalna rzecz. Ale też przykład, że pewność siebie i nieliczenie się z innymi mają swoje granice, a ludzka życzliwość i uznanie bywają ulotne.
W biografii pani Lucyny przeszkadza mi to, że Marta Sztokfisz wprowadziła dialogi oraz przytacza myśli bohaterki oraz innych osób pojawiających się na stronach tej Historii życia. Brak cytowania zdradza, że to inwencja twórcza autorki książki. Mamy więc do czynienia z niebezpiecznym balansowaniem na granicy faktu i fikcji historycznej.

W kręgu kultury religijnej. Publikacja Towarzystwa Czytelni Ludowych z okazji 100-lecia odzyskania niepodległości, pod redakcją Bartłomieja Gapińskiego i Ryszarda Stanka, Gniezno 2018
O zdrowy chleb: Rodzina i ojczyzna, pod redakcją Bartłomieja Gapińskiego i Ryszarda Stanka, nr 5 (2018)

Wydane przez gnieźnieńskie Gaudentinum w ramach obchodów stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. W Strzelnie oficjalnie zaprezentowane w marcu tego roku. Historia, socjologia, religia katolicka; charakter ponadregionalny – każdy może znaleźć coś dla siebie. Tytuły można było lepiej dobrać – W kręgu kultury religijnej niesłusznie sugeruje, że wszystko, o czym w treści, zadziało się z udziałem Kościoła, natomiast O zdrowy chleb (w połączeniu z informacją, że ukazał się pod egidą Duszpasterstwa Rolników Archidiecezji Gnieźnieńskiej) kojarzy się z tonem dziewiętnastowiecznej publicystyki katolickiej dla ludu.
W OZCH, świadomy, że być może ominęło mnie coś wartościowego, odpuściłem sobie homilie arcybiskupów Marka Jędraszewskiego (Dożynki ogólnopolskie 2018) i Stanisława Gądeckiego („Podległość i niepodległość”), wywiad z biskupem Wiesławem Lechowiczem (Młodzież i rodzina wyzwaniem duszpasterstwa) oraz artykuły Suwerenność rodziny (ks. Aleksander Sobczak) i Miłość rodzinna w ujęciu biskupa Jana Pietraszki (Bartłomiej Gapiński). Rzut oka na bibliografię oraz śródtytuły sprawił, że nie przeczytałem też  pracy, zaangażowanego w działalność strzelneńskiego Klub Dobrego Rolnika Ryszarda Stanka Tożsamość narodowa włościaństwa wielkopolskiego – nieskromnie założyłem, że tekst nie zaskoczy mnie żadnymi nowościami.
Przegląd tego, co poleciłbym czytelnikom zacznę od artykułów moich kolegów, których zawsze lubię poczytać – Sławka Tarczewskiego i Piotra Barczaka:

• Sławomir Tarczewski: Miłość, małżeństwo, rodzina: czego jeszcze musimy się ciągle nauczyć? (OZCH). Sławek od lat działa w Duszpasterstwie Rodzin Archidiecezji Gnieźnieńskiej, w Strzelnie spotyka się z ludźmi na tak zwanych kursach przedmałżeńskich. W artykule przedstawił stosunek narzeczonych do homoseksualizmu, aborcji, antykoncepcji, wstrzemięźliwości seksualnej przed ślubem oraz wierności małżeńskiej. Najkrócej rzecz ujmując, tekst odebrałem jako apel o potrzebę zreformowania owych kursów.
• Piotr Barczak: Aspekty tożsamości zbiorowej w Strzelnie (WKKR). Próba zebrania wytworów pamięci zbiorowej, zarówno tych materialnych (klasztor, miasto i jego ulice, pomniki i tablice, cmentarze), jak i niematerialnych (między innymi publikacje i aktywność Muzeum – Romańskiego Ośrodka Kultury im. Ottona i Bolesława, Miejskiej Biblioteki Publicznej oraz Orkiestry Ochotniczej Straży Pożarnej w ostatnich dziesięciu latach). Niestety, nie wszystko udało się wynotować. Przydałyby się też szczegółowe kalendarium wydarzeń oraz bibliografia historii Strzelna za omawiany okres.
• Bartłomiej Gapiński: Kondycja człowieka starego w tradycyjnej rodzinie chłopskiej (WKKR), Chłopska starość (OZCH). Zestawienie tego, jak funkcjonowano dawniej, a jak jest dzisiaj, nie stanie się przedmiotem tego tekstu, ale niewątpliwie daje szansę pretekstu dla czytelników, by na własny użytek porównać przeszłość, tutaj opisywaną, ze współczesnością (WKKR, strona 79-80); Prawda, poświadczone jest na łamach tego tekstu ówczesne okrucieństwo względem starców i staruszek (bo powiedzmy sobie szczerze, wygnanie zimą na żebry czy głodzenie to prosta droga do śmierci), ale nie można przeoczyć, że seniorzy mieli atrybuty sakralne, religia i magia stanowiły o ich wielkości, potędze (OZCH, strona 50).
• Izabella Bukraba-Rylska: O podmiotową wizję wsi i jej kultury. Porównanie stanu rzeczywistego oraz aspiracji mieszkańców wsi z obrazem kultury ludowej, wykreowanym w okresie od romantyzmu do PRL-u: [Kulturę ludową] stopniowo sprowadzono […] niemal wyłącznie do sfery zwyczajów, obrzędów i zabaw wraz z towarzyszącymi im rekwizytami i zachowaniami – barwnymi strojami, pieśniami i tańcami. Jak zauważył Ludwik Stomma, analizując zawartość klasycznego dzieła Oskara Kolberga: wesołych zajęć związanych z czasem wolnym dotyczy tam aż 84% zgromadzonego materiału! (WKKR, strona 10).
• Bartłomiej Gapiński: Anton Onderka na tle kultury Górnego Śląska (WKKR). Rzecz o napisanym przez Onderkę (1815 – 1866) pierwszym dwujęzycznym elementarzu, zatytułowanym Elementarz polsko-niemiecki, oder polnisch-deutsches Lesebuch für die utraquistischen Elementarschulen.
• Izabella Bukraba-Rylska: Polski chłop i jego dusze. Artykuł zaczyna się od przybliżenia pracy Dwie dusze z 1904 roku (autor: działacz ludowy Jakub Bojko) w kontekście charakterystyki mentalności znacznej części polskiego społeczeństwa (OZCH, strona 31). Dokładnie chodzi o „duszę pańszczyźnianą”. Opinie o polskim chłopie zaczerpnięte z dyskursu naukowego i mediów po 1989 roku zaczęły mnie nudzić, w związku z czym lektury nie dokończyłem.

Całości dopełniają: Towarzystwo Czytelni Ludowych we Wrześni i na ziemi wrzesińskiej w przeszłości i współcześnie (Bolesław Święciochowski, WKKR), Naród w perspektywie personalizmu (ks. Bogumił Gacka MIC, WKKR) – nie do końca ogarnąłem, Zeszyt wspomnień (Helena Miśkiewiczówna-Witczak, WKKR) – wspomnienia z nauki na Uniwersytecie Ludowym w Dalkach (lata trzydzieste XX wieku), Święty Izydor Oracz (Ryszard Stanek, OZCH) – kilkanaście wersów na temat patrona duszpasterstwa rolników (w nawiązaniu do obrazu znajdującego się w górnej sali Muzeum – Romańskiego Ośrodka Kultury im. Ottona i Bolesława).